Rodzaje szkół w Polsce

JAKI SYSTEM EDUKACJI OBOWIĄZUJE W POLSCE?

Polski system edukacji podzielony jest na następujące etapy:

1. przedszkole (dla dzieci w wieku 3–6 lat);
2. szkoła podstawowa (8 klas; dla dzieci w wieku 7–15 lat);
3. szkoły ponadpodstawowe:

• 5-letnei technikum
• 4-letnie liceum ogólnokształcące
• 3-letnia branżowa szkoła pierwszego stopnia
• 2-letnia branżowa szkoła drugiego stopnia
• 3-letnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy
• Szkoła policealna

Na każdym etapie istnieją placówki publiczne (prowadzone przez instytucje publiczne i utrzymywane w dużej mierze ze środków publicznych) i prywatne (prowadzone przez prywatnego właściciela i utrzymywane całkowicie ze środków niepublicznych). Trzecią formą są tzw. szkoły społeczne, prowadzone przez fundacje, czy stowarzyszenia rodziców i przez nie też utrzymywane..

Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna, w szkołach prywatnych i społecznych jest odpłatna (wyjątek stanowią tu uczniowie objęci programami stypendialnymi, prowadzonymi przez niektóre placówki prywatne lub społeczne). Pobyt dziecka w przedszkolu publicznym jest natomiast częściowo odpłatny  władze samorządowe.. Wyjątkiem są tu oddziały przedszkolne prowadzone w szkołach podstawowych wyłącznie dla najstarszych dzieci, które od następnego roku szkolnego rozpoczną naukę w szkole (klasy zerowe, zerówki). Pobyt dziecka w szkolnych zerówkach jest bezpłatny – więcej informacji na ten temat jest dostępnych poniżej

Placówki dla dzieci w wieku 0-3 lata

• żłobki
• kluby dziecięce

Uczęszczanei do złobka jest nieobowiązkowe. Żłobki mogą być zarówno prywatne (płatne) jaki i publiczne (bezpłatne). Liczba miejsc w publicznych żłobkach jest ograniczona.

PRZEDSZKOLE

Publiczne przedszkola przeznaczone są dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat (w wyjątkowych wypadkach mogą one przyjmować także dzieci w wieku 2,5 roku). Pełnią one funkcje opiekuńcze i pedagogiczne. Zapewniają opiekę dzieciom w czasie, gdy rodzice są w pracy, ale także sprzyjają rozwojowi społecznemu (kontakty z rówieśnikami w grupie) i intelektualnemu (zajęcia edukacyjne). Dla dzieci cudzoziemskich stanowią też doskonałą okazję do opanowania języka polskiego.

Przedszkola publiczne są otwarte od poniedziałku do piątku, w soboty i niedziele są zamknięte.

Lokalne władze samorządowe ustalają, jaka liczba godzin dziennego pobytu dziecka w przedszkolu jest bezpłatna (minimum to 5 godzin dziennie), a ile godzin pobytu musi być dodatkowo opłaconych przez rodziców, jeżeli dziecko z nich korzysta. Samorząd ustala też stawki godzinowe za odpłatny pobyt w przedszkolu na dany rok kalendarzowy – a zatem stawki różnią się między miastami Z zasady rodzice płacą także za wyżywienie dziecka w przedszkolu. Rodzice płacą także na komitet rodzicielski (kilkanście zł), czasem proszeni są o zakup lub wpłacenie pieniędzy na materiały papiernicze.). Oprócz programowych zajęć edukacyjnych prowadzonych przez pracowników przedszkola większość placówek oferuje także rozmaite płatne dodatkowe zajęcia dostosowane do wieku dzieci (np. taniec, plastyka, nauka języka angielskiego).  Całkowity koszt w przedszkolu publicznym to ok. 300- 400 zł miesięcznie.

Pobyt w przedszkolu jest obowiązkowy dla dzieci 6-letnich, gdyż ostatni okres pobytu w przedszkolu służy przygotowaniu dziecka do podjęcia nauki w szkole.

Zapisy dzieci do przedszkoli publicznych rozpoczynają się na ogół już w marcu (na rok szkolny zaczynający się 1 września). Pierwszeństwo mają zawsze dzieci zamieszkałe na terenie danej gminy (miasta, dzielnicy). Samorządy mogą ustalić dodatkowe kryteria przyjmowania do swoich przedszkoli dzieci zamieszkałych na terenie podlegającym innemu samorządowi. Każde dziecko, które w danym roku kończy 3 lata, musi być przyjęte do przedszkola. Może się jednak okazać, że nie będzie to przedszkole wskazane przez rodzicó, a to, gdzie będą wolne miesca (czasem daleko od miejsca zamieszkania).

W wielu dużych miastach wprowadzono elektroniczny system zapisów dzieci do przedszkoli. Dzięki niemu możliwe jest stworzenie listy placówek, do których rodzice chcieliby zapisać swoje dziecko. (Rodzice podają swoje preferencje w tym względzie, tzn. przedszkole pierwszego wyboru – do którego najbardziej chcieliby zapisać swoje dziecko, oraz inne, które by wybrali, gdyby w tym najbardziej pożądanym nie było miejsc).

Późniejsze dołączenie dziecka do grupy jest możliwe tylko w miarę wolnych miejsc, których często brakuje.

Dzieci cudzoziemskie przyjmowane są do publicznych przedszkoli na takich samych zasadach jak dzieci polskie. Rodzice zainteresowani zapisaniem dziecka do przedszkola powinni zapoznać się z kryteriami decydującymi o przyjęciu, a ustalanymi przez lokalne władze. W tym celu mogą skontaktować się z wybranym przedszkolem lub z odpowiednim wydziałem w urzędzie gminy lub miasta właściwym dla miejsca, w którym chcą zamieszkać na czas pobytu w Polsce.

Jeśli nie uda się znaleźć wolnego miejsca w przedszkolu publicznym, pozostaje skorzystać z przedszkola prywatnego, w którym odpłatności są znacznie wyższe (więcej informacji na ten temat jest dostępnych tutaj), lub powierzyć opiekę nad dzieckiem członkowi rodziny albo wynajętej opiekunce.

DOKUMENTY POTRZEBNE BY ZAPISAĆ DZIECKO DO PRZEDSZKOLA LUB SZKOŁY

Do przedszkola, pierwszej klasy szkoły podstawowej lub artystycznej dzieci cudzoziemskie są przyjmowane na takich samych zasadach i w takim samym trybie, jak dzieci polskie. Podstawowym dokumentem jest tu wniosek o przyjęcie do przedszkola lub szkoły, wypełniany na specjalnym formularzu lub elektronicznie (w niektórych miastach obowiązuje elektroniczny system zapisów dzieci do przedszkola lub pierwszej klasy szkoły podstawowej – szczegółowych informacji udzielają szkoły lub wydziały oświaty lokalnych samorządów, urzędy gminy, miasta lub dzielnicy – w wybranym przez cudzoziemca miejscu osiedlenia na czas pobytu w Polsce).

Przyjęcie dziecka do starszych klas szkoły podstawowej, gimnazjum lub szkoły ponadgimnazjalnej odbywa się na podstawie:

• świadectwa lub innego dokumentu stwierdzającego ukończenie za granicą szkoły lub kolejnego etapu edukacji uznanego – zgodnie z odrębnymi przepisami – za równorzędne polskiemu świadectwu ukończenia odpowiedniej szkoły lub świadectwu dojrzałości;
• świadectwa, zaświadczenia lub innego dokumentu wydanego przez szkołę za granicą potwierdzającego uczęszczanie przez cudzoziemca do szkoły za granicą i wskazującego klasę lub etap edukacji, który cudzoziemiec ukończył w szkole za granicą, oraz dokumentu potwierdzającego sumę lat nauki szkolnej cudzoziemca.

Jeżeli na podstawie przedstawionych dokumentów nie można jasno ustalić sumy lat odbytej nauki szkolnej, rodzice lub opiekunowie dziecka cudzoziemskiego lub też sam pełnoletni. uczeń składają w tej sprawie pisemne oświadczenie.

W wypadku gdy cudzoziemiec nie może przedłożyć wymienionych dokumentów, zostaje przyjęty i zakwalifikowany do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr na podstawie rozmowy kwalifikacyjnej. Rozmowę kwalifikacyjną przeprowadza dyrektor szkoły. Jeżeli dziecko nie zna języka polskiego lub nie zna go w stopniu wystarczającym do przeprowadzenia takiej rozmowy, dyrektor musi przeprowadzić ją w języku, którym dziecko się biegle posługuje. Powinien też zapewnić w celu tłumaczenia obecność osoby posługującej się biegle zarówno tym językiem, jak językiem polskim (chyba że sam dyrektor posługuje się znanym dziecku językiem obcym na tyle biegle, że tłumaczenie nie jest mu potrzebne).

Podsumowując, dyrektor nie może zobowiązać cudzoziemca do uzyskania zaświadczenia o nostryfikacji świadectwa szkolnego dziecka. Jeżeli cudzoziemiec nie posiada nostryfikowanego świadectwa zagranicznego, podstawą przyjęcia go do polskiej szkoły publicznej jest świadectwo, zaświadczenie lub inny dokument wydany przez szkołę za granicą oraz dokument potwierdzający sumę lat nauki szkolnej, a w wypadku braku takich dokumentów – rozmowa kwalifikacyjna. Dyrektor może natomiast zażądać od rodziców przedstawienia tłumaczenia przysięgłego dokumentów wydanych przez szkołę zagraniczną.

Jeżeli natomiast dziecko cudzoziemskie ubiega się o przyjęcie do szkoły, w której dla obywateli polskich obowiązują dodatkowe kryteria przyjęcia (np. sprawdzian umiejętności artystycznych, językowych, predyspozycji sportowych, zaświadczenia lekarskie o możliwości uprawiania sportu itp.), dziecko cudzoziemskie musi te kryteria również spełnić.

KLASY ZEROWE

Klasy zerowe, zwane też zerówkami, są przeznaczone dla dzieci, które w następnym roku szkolnym rozpoczną naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Dzieci obowiązkowo rozpoczynają naukę w szkole w wieku lat 7. Jeśli chodzi o dzieci sześcioletnie, rodzice sami decydują, czy ich dziecko pójdzie do klasy pierwszej, gdzie będzie się uczyć tego samego co siedmiolatki, czy do klasy zerowej. Wybór jednej z tych dwóch form jest obowiązkowy (tzn. sześciolatek musi chodzić albo do klasy zerowej, albo do klasy pierwszej).

Zerówki, czyli klasy przygotowujące dzieci do rozpoczęcia nauki w szkole, w szczególności do nauki pisania, czytania i liczenia, mogą być organizowane w przedszkolach lub w szkołach podstawowych.

Zasady finansowania pobytu dziecka w klasie zerowej zależą od typu placówki, w której jest ona zorganizowana – w przedszkolu pobyt jest częściowo odpłatny, w szkole – bezpłatny. W obu typach placówek rodzice płacą za koszty wyżywienia dziecka chodzącego do klasy zerowej.

Oba typy placówek zapewniają dzieciom opiekę do późnych godzin popołudniowych.

SZKOŁA PODSTAWOWA

Publiczne szkoły podstawowe podlegają rejonizacji, co znaczy, że dana szkoła musi przyjąć każde dziecko zamieszkałe w jej rejonie, czyli na danym obszarze (w wypadku małych miejscowości obwodem szkoły może być cała miejscowość lub nawet kilka, w dużych miastach rejon wyznacza kilkanaście ulic). Dziecko  może być też na wniosek rodziców przyjęte do szkoły innej niż rejonowa (nazywa też obwodowa) - wtedy decyzja o jego przyjęciu należy do dyrektora szkoły.

Nauka w szkole podstawowej obejmuje sześć lat i jest podzielona na dwa etapy. W klasach I–III dzieci obowiązuje tzw. edukacja wczwsnoszkolna. Nie ma wyraźnego podziału na przedmioty, takie jak polski, matematyka, przyroda itp. Większości zagadnień uczy jeden nauczyciel, który jest jednocześnie wychowawcą klasy. Tylko przedmioty specjalistyczne (języki obce, wychowanie fizyczne – tzw. wf., czyli zajęcia sportowe – oraz przedmioty artystyczne) mogą być nauczane przez innego nauczyciela lub nauczycieli. Od I klasy w programie jest też nauka języka obcego – zazwyczaj angieskiego

Publiczne szkoły podstawowe podlegają rejonizacji, co znaczy, że dana szkoła musi przyjąć każde dziecko zamieszkałe w jej rejonie, czyli na danym obszarze (w wypadku małych miejscowości obwodem szkoły może być cała miejscowość lub nawet kilka, w dużych miastach rejon wyznacza kilkanaście ulic). Dziecko  może być też na wniosek rodziców przyjęte do szkoły innej niż rejonowa (nazywa też obwodowa) - wtedy decyzja o jego przyjęciu należy do dyrektora szkoły.  

Dzieciom z klas I–III szkoła bezpłatnie zapewnia opiekę w świetlicy, najczęściej od godziny 7:00 do godziny 17:00 lub 18:00. W tym czasie odbywają się bezpłatne i płatne zajęcia dodatkowe, a w wielu szkołach dzieci mogą też odrabiać lekcje pod opieką jednego ze świetlicowych nauczycieli.

W klasach IV–VIII obowiązuje już podział na przedmioty, wykładane przez różnych nauczycieli, z których jeden jest jednocześnie wychowawcą klasy, czyli w sposób szczególny odpowiada za sprawy wychowawcze. W niektórych szkołach do programu nauczania dochodzi drugi język obcy – różny w zależności od danej szkoły.

Dzieci ze starszych klas tylko w wyjątkowych sytuacjach mogą korzystać ze świetlicy.

Wszyscy uczniowie szkoły mogą korzystać z obiadów w szkolnej stołówce, za które płaci się co miesiąc z góry (można odebrać pieniądze za czas nieobecności dziecka pod warunkiem zgłoszenia jej w administracji szkolnej).

W czasie nauki w szkole podstawowej dzieci zdają ogólnopolski sprawdzian w formie testu pod koniec klasy VIII. Odbywa się on na ogół w kwietniu, w całej Polsce tego samego dnia i o tej samej godzinie.

EGZAMIN ÓSMOKLASISTY

Egzamin jest obowiązkowy – uczeń musi do niego przystąpić, aby ukończyć szkołę. Nie jest określony minimalny wynik, jaki należy uzyskać (więc nie można nie zdać tego egzaminu).

Jest to egzamn pisemny obejmujący następujące przedmioty:Język polski, matematyka, język obcy. Od 2022 r. egzamin z wybranego przedmiotu: biologi, geografia, historia, fizyka lub chemia.

Zwolnienie z obowiązku przystąpienia do egzaminu z danego przedmiotu przysługuje laureatom konkursów przedmiotowych o zasięgu wojewódzkim lub ponadwojewódzkim z tego przedmiotu. Pozostali uczniowie mogą uzyskać zwolnienie tylko z powodów zdrowotnych lub losowych. O takie zwolnienie występuje do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej (OKE) dyrektor szkoły. Według niektórych ekspertów niewystarczająca znajomość języka polskiego przez nowo przybyłe do Polski dziecko cudzoziemskie stanowi taki czynnik losowy, inni natomiast z taką interpretacją się nie zgadzają. W każdej konkretnej sprawie decyzja należy do okręgowej komisji egzaminacyjnej.

Dzieci cudzoziemskie przystępują do egzaminu na warunkacha I w formach dostosowanych do ich potrzeb. Szczegółowe komuniakty o dostosowaniach ogłasza Centralna Komisja Egzaminacyjna.

Szczegółowe informacje na temat egzaminu ósmoklasisty są dostępne na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej .

SZKOŁY PONADPODSTAWOWE

Szkołami ponadpodstawowymi  w Polsce określa się szkoły, które uczeń rozpoczyna po skończeniu szoły podstawowej. Jest ich kilka rodzajów:

• 4-letnie liceum ogólnokształcące (LO) zakończone egzaminem maturalnym;
• 5-letnie technikum zakończone uzyskaniem dyplomu zawodowego oraz egzaminem maturalnym;
• 3-letnia szkoła branżowa I stopnia zakończona uzyskaniem dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w wybranych zawodach;
• 2-letnia szkoła branżowa II stopnia zakończona uzyskaniem dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe; uczniowie będą mieli możliwość przystąpienia do egzaminu maturalnego

Dla absolwentów liceów oraz techników dostępna jest dalsza nauka w szkołach policealnych lub – po zdaniu egzaminu maturalnego – w szkołach wyższych.

Osoby, które nie ukończą liceum, technikum lub szkoły branżowej, mają możliwość kontynuowania nauki w liceum dla dorosłych – również to liceum można zakończyć egzaminem maturalnym.

Szkoły ponadpodstawowe same ustalają kryteria przyjęć kandydatów. By poznać zasady przyjęć do wybranej szkoły, trzeba się z nią bezpośrednio skontaktować (informację taką najczęściej można znaleźć też na stronach internetowych wybranej szkoły).

EGZAMIN MATURALNY

Matura to państwowy ogólnopolski egzamin dla absolwentów liceów i techników przeprowadzany we wszystkich szkołach w Polsce w tym samym czasie, na ogół w maju. Nie jest on obowiązkowy. Zdanie tego egzaminu jest natomiast warunkiem kontynuowania nauki w szkołach wyższych.

• Egzamin maturalny składa się z części  ustnej  (2 egzaminy: język polski i język obcy) i pisemnej (4 egzaminy:  język polski, matematyka, język obcy, wybrany przedmot dodatkowy).
• Uczeń może przystąpić do egzaminów z nie więcej niż pięciu kolejnych przedmiotów.
• Warunkiem zdania egzaminu jest uzyskanie 30% możliwych do uzyskania punktów z każdego przedmiotu zdawanego w części obowiązkowej.
• Szczegółowe informacje na temat egzaminu maturalnego są dostępne na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej wyłącznie w języku polskim.